B. Dil bilgisi Yanlışlıkları :
1. Tamlama Yanlışlıkları :
a. Ortak Tamlanan Kullanılmasından ya da Tamlanan Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu
Onda çok büyük anne ve çocuk sevgisi vardır (doğru).
T.yan T.yan T.nan
Öğrencilere sayı ve belgisiz sıfatları anlattım.
sıfatlarını
Bu yasadan özel ve kamu kuruluşlarında çalışanlar yaralanacak.
Kuruluşlarda
Şehrimizde çeşitli kültürel ve sanat etkinlikleri gerçekleştirilecek.
etkinlikler
Babam hem batı hem eski kültürden yararlanmalı derdi.
kültüründen
b. Tamlayan Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu :
Anne ve babalar çocuklarıyla sürekli ilgilenmeli, çocuklarının durumlarını öğretmenlere sormalıdır.
Keloğlan :Tuttuğumuz oruçları ve namazları kabul et.; dedi.
kıldığımız
Öğrenciyi düşünmeye ve yaratıcı olmaya yönlendiren ve herhangi bir konu üzerinde eleştiri yapmasını sağlayan bir anlayış henüz eğitim sistemimizde gelişmedi.
öğrencinin
2. Ek Yanlışlığı :
Bu bina satılıktır, müracaat şahsen yapılması gerekir.
(müracaat-ın)
Muğla yöresindeki çıkan yangınlardan geriye çırılçıplak dağ ve tepeler kaldı.
Okulumuzun ÖSS'de %50 başarısı var.
Bir başka kirletici ise bacalara çıkan zehirli gazlardır.
(bacalar-dan)
Vergilerin yeni sisteme göre toplanacağını sağlayacağız.
(toplan-masını)
Bir yazarın toplumun sorunlarına ilgilenmesi gerekir.
(sorunları-(y)la)
Açık havada yürümesini çok seviyorum.
(yürüme-(y)i)
Bu önlem kükürtdioksit seviyesinde bir bölümünü düşürecektir.
(seviyesi-nin)
3. Özne-Yüklem Yanlışlıkları :
a. Teklik-Çokluk Şahıs Uyumu :
Son durağa geldiğimizde otobüste bir ben bir de o yaşlı adam kalmıştı (kalmıştık).
O akşam ben kendimi odama babam da kendi odasına çekilmişti.(yüklem eksikliği)
(çekilmiştim)
Yeryüzünde bir sen bir de ben varım.
(varsın)
Sen ve ben ne iyi anlaşıyorum (anlaşıyoruz).
Bu binayı ben ve o çalışan arkadaşım yaptı (yaptık).
NOT : Özne birinci tekil (ben) ile başka kişilerden oluşuyorsa (sen, o, siz, onlar) yüklem birinci çoğul şahıs (biz) olur.
Bu evi sen ve kardeşin mi dağıttı böyle (yanlış)?
Bu evi sen ve kardeşin mi dağıttın böyle (yanlış)?
Bu evi sen ve kardeşin mi dağıttınız böyle (doğru)?
NOT : Özne ikinci tekil şahıs ile birinci tekil ve çoğulun (ben, biz) dışında başka kişilerden de oluşuyorsa (o, siz, onlar) yüklem ikinci çoğul şahıs (siz) olur.
Bahçeyi öğrenciler temizledi (doğru).
Bahçeyi öğrenciler temizlediler (doğru).
NOT : Özne çoğul insansa yüklem tekil de çoğul da olabilir.
Bahçeyi bazı öğrenciler temizlediler (temizledi).
Kimi öğrenciler bahçeyi temizlediler (temizledi).
NOT : Özne belgisiz bir kelimeden oluşan çoğul insansa yüklem çoğul olmaz tekil olur.
Depremde evler yıkıldılar (yıkıldı)
Balkona konan kuşlar birden uçuverdiler(uçuverdi).
Saçlarım bugünlerde kırılıyorlar (kırılıyor).
NOT : Özne insan dışındaki varlıkların çoğulları ise yüklem tekil olur.
Tilkiler toplanıp bir hile düşündü(ler).
Bahçede kovaladığım kediler sinirli sinirli dolandı(lar).
NOT : Özne insan dışındaki varlıkların çoğulları ise ama kişileştirme yapılmışsa yüklem tekilde olabilir çoğul da.
Birkaç insanlar düşenin başına toplanmış.
(Birkaç insan) ya da (insanlar)
NOT : Öznede iki tane çokluk anlamı anlatım bozukluğuna yol açar.
b. Olumluluk-Olumsuzluk Uyumu :
Kimse onu desteklemiyor, çok ağır eleştiriyor.
(herkes)
Hiçbiri padişaha karşı bir ayaklanmayı düşünmemiş, padişaha itaati kutsal bir görev saymıştır.
(hepsi)
Hiçbirimiz onun bu davranışına bir anlam verememiş, onu bu davranışından ötürü kınamıştık.
(fabrika)
Şiirlerinde bol bol abartılmış sözcükler kullanması yüzünden anlaşılmıyor.
(şiirleri)
Şiirlerinde beyit bütünlüğü bozulmuş, anlaşılmaz olmuştu.
(şiirleri)
5. Yüklem Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları :
Yukarıda sözü edilen yazar ve eseri nedir?
(kimdir?)
Bu tip haberler televizyonda ve dergilerde yazılıyor.
(yayınlanıyor)
O yıllarda ben otuz, o ise otuz beş yaşlarındaydı.
(yaşındaydım)
Dürüst biri olduğundan dün de bugün de şüphe etmiyorum.
(şüphe etmedim)
Bu tutumuyla ailesine zara mı veriyor, yoksa yarar mı bilemiyorum.
(sağlıyor)
Yoksul görünümlü biriydi bu, boyu kısa, bedeni de pek biçimli değildi.
(kısaydı)
Ya ben ya da o buradan gitmeli.
(gitmeliyim)
iş konusunda ben onu, o beni etkilemek istemez.
(etkilemek istemem)
6. Yüklemin Çatı Bakımından Uyuşmazlığı :
Piknik için hazırlık yapıp pikniğe gidildi.
(yapılıp)
Her ne kadar şehir dışna taşınmışsa bile, beklenilen rahatlığa kavuşulamamıştır.
(taşınılmışsa)
Sorular hazırlayıp yönetim kuruluna gönderilmiş.
(hazırlanıp)
7. Birleşik Eylemlerden Oluşan Bozukluklar :
Amacımız üniversiteye güzel bir görünüm meydana getirmektir.
(kazandırmaktır)
Önceleri ondan kuşku ettiğimi söylemiştim.
(kuşkulandığımı)
işe girmek isteğinde bulunanlara bir konuşma yaptı.
(isteyenlere)
Ondan bize yardımcı etmelerini istedik.
(yardımcı olmalarını)
8. Fiilimsi Bozuklukları :
Durmadan gazoz ve çekirdek yenilen pis bir yerdi.
(içilen)
Görevlilerin beyaz kravat ve koyu renk ceket giymesi gerekir.
(takması)
Böyle yiyecekleri genç ve hasta olmayanlar yemelidir.
(olanlar)
Ona buraya gelmeden önce mi, sonra mı telefon ettin.
(geldikten)
9. Dolaylı Tümleç Eksikliğinden (Tümleç Eksikliği) Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu :
Çocuklarına daima iyi davranıyor, çok önem veriyordu (doğru).
Çocuklarını geleceğe hazırlıyordu, çok güveniyordu.
Nesne
(çocuklarına/onlara)
Yazarın son romanını çok beğendim, ardından bir eleştiri de ben yazdım. (G. Ö.=Ben)
(son romanına/ona)
Bu tür eleştirileri anlamıyor, bir anlam veremiyorum.
(eleştirilere/bunlara)
Beni seviyor ve inanıyor.
(bana)
Ali arkadaşı Mustafa'yı hem çok seviyor, hem de kimi davranışlarında dolayı kızıyordu.
(Mustafa'ya/ona)
• Onun da görüşlerini öğrenmek, yararlanmak istediler.
(görüşlerinden,ondan)
Arkadaşının sıkıntılarını biliyor, yardım ediyordu.
(arkadaşına/ona)
Kasaya giren ve çıkan para bellidir.
(kasadan)
10. Nesne Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu :
Kitaplarını çok seviyor, daima el üstünde tutuyordu (doğru)
Nesne yüklem yüklem
Sana çok güveniyor, yanında görmek istiyor.
dt yüklem yüklem
(seni)
Size teşekkürlerimi sunar, tebrik ederim.
(sizi)
Arkadaşımızın sorununa sahip çıkarak desteklemeliyiz.
(arkadaşımızı/onu)
Kardeşim yurt dışında okumak istiyor, hedefliyor.
(yurt dışını)
11. Noktalama Eksikliğinden ve Yanlış Bağlaç Kullanımı :
Sınıf başkanı(,) Taner’in yanına gitti.
Bu dergi çok öğretici ama çok ucuz.
Değerlendirme : Aşağıdaki cümlelerin anlatım bozuklukları düzeltilecektir.
1. Ozan, halk şairinin tam karşılığı gibi bir şey.
2. Portakalı çok, elmayı pek sevmem.
3. Sizinle ilk kez tanışıyoruz galiba.
4. Isı sıfırın altında -18 dereceydi.
5. Kendine iyi bakmazsan zatürre hatta girp olabilirsin.
6. Açıkça düşüncelerini bize anlattı.
7. insan haklarına sahip çıkmalı.
8. Sana asla kızmıyor, tam tersine çok seviyorum.
9. bu duruma ben de arkadaşlarımda çok şaşırdım.
