cahil bir insanı "zararsız bir insana" nasıl çevirirsin? ona bazı modern toplum kurallarını nasıl kabul ettirirsin? "şöyle bir kural var, bunu yaparsan iyi olur" diyebilir misin ona? "bu kurallar daha modern bir toplum olmak için şart" diye kabul ettirebilir misin? "senin özgürlüğün başkasının özgürlüğü ile kısıtlıdır" diyebilir misin? diyemezsin çünkü cahil insan empati yoksunu olur, ve özgürlük'te sınır tanımaz. herşey benim olsun der. benim hakkım yeniliyor der. ben eziliyorum der. o insana bir şekilde onun göremeyeceği, ama onu korkutacak, aynı zamanda teşvik edecek birşeyler vermen lazım. tanrı gibi, cennet-cehennem gibi. işte peygamberler bunu görmüşler ve bunu kullanmışlardır. bir taraftan insanları cehennem ile korkuturken, diğer taraftan cennet ile teşvik etmişlerdir. yani her iki açıdan da kendi saflarına çekmeyi başarmışlardır. diğer ilkel dinlerde nasıldı peki? o dinlerde sadece seçilmiş olanlar büyük yerlere gelebiliyorlardı. mesela firavun en üst mertebede oluyor, onun hizmetçileri öbür dünyada da hizmetçi oluyor, köleler ise ne oldukları bile belli olmuyordu vs. ilahi dinler ise tüm insanları kendilerine çekebilmek adına, ilkel dinlerin bu eksikliğini avantaja çevirmişlerdir. ne yapmışlar? en fakir, en ezilmiş insanlara, "siz bu dünyada eziliyorsunuz ama bunun mükafatını öbür tarafta alacaksınız" deniyor. nah alırsınız! ama fakir adam ne yapsın inanmayıp? elinden bir şey gelmiyor çünkü. bir umut sarılıyor bu fikre. hatta ölümüne sarılıyor! bunu da yapmazsa, isyan etmesi gerekicek çünkü. zenginin elinden malını alması, güzel bir kadına tecavüz etmesi, onun özgürlüğünü kısıtlayan bir başkasını öldürmesi gerekicek. ama bu zenginlerin işine gelir mi? gelmez elbette. o yüzden şu dünyaya ayrıcalıklı gelen, yada bir şekilde şansı yaver gidip zengin olanlar, güzel-yakışıklı olanlar vs, dinin devamlılığına muhtaçlardır. aksi halde onların hayatlarını bu ayrıcalıklarla sürdürmeleri cahil ve seçilmemiş(!) insanların tehtidi altındadır. işte bu yüzden tanrı yoktur ama var olmalıdır.
