madden insan, manen melektir bana göre. keşke günümüz insanlığı onu tanımak için çabalasa biraz, çabalasa da bugünkü alevi-bektaşi kültürü hakkında gerçek bilgi sahibi olsa, kulaktan dolma ve nifak tohumları içeren yanlışların ardından gitmese.
hacı bektaş veli' nin 13.yüzyılda temellerini attığı ve günümüzde de geçerliliğini koruyan düşüncelerinin ışığını; o'nun (ya da o'na atfedilen) şiirleri ve özdeyişlerinde hakkında anlatılan söylencelerin satır aralarında buluyoruz. şiir, özdeyiş ve söylencelerin satır aralarında hacı bektaş veli' nin sevgi, eşitlik, tanrı, din, paylaşım, hoşgörü, bilim, eğitim gibi kavramlara bakışını yakalıyoruz. felsefesini insan sevgisi, hoşgörü, paylaşım ve eşitlik ilkeleri üzerine oluşturduğunu görüyoruz.
hacı bektaş veli nin, ahmed yesevi dergâhında lokman perende' den aldığı eğitim sonrasında 13. yüzyılın savaş ve kargaşa ortamında, barışın simgesi olan bir güvercin donuyla anadolu' ya geldiği söylencesi oldukça anlamlıdır. (velayetname'de her ne kadar hacı bektaş velinin hoca ahmed yeseviden emanetlerini aldığı ifade edilerek, hacı bektaş veli onun çağdaşıymış gibi gösterilmekte ise de, aslında ikisinin yaşamı arasında bir asırlık fark vardır. bu ilişki, sadece manevi bir ilişkidir.) hacı bektaş velinin horasandan başlayıp sulucakarahöyüke uzanan yolculuğu sırasında karşılaştığı inançlar ve kültürel değerlerin sentezinden oluşturduğu anadolu alevi-bektaşi inancı ve yaşam felsefesi hacıbektaşta yeşermiştir.
hacı bektaş veli'nin, savaş yerine barışı; düşmanlık yerine dostluğu; kin yerine sevgiyi ve hoşgörüyü benimseyen, hümanist bir anlayışa sahip olduğunu görmekteyiz.
bir çok medeniyetlere evsahipliği yapmış olan anadolu; 13.yüzyılda, hacı bektaş veli'nin "düşünce karanlığına ışık tutanlara ne mutlu", "nefsine ağır geleni kimseye uygulamayınız", "eline, beline, diline sahip ol", "yetmişiki milleti bir gör" anlayışı ile yoğurulur. "yolumuz, ilim, irfan ve insanlık sevgisi üzerine kurulmuştur" diyen hacı bektaş veli; öğretisinin temel ilkelerini oluşturan bu dizeleriyle, günümüz insanının ulaşmaya çalıştığı hedefi, 13.yüzyılda ortaya koyduğu görülmektedir.
hararet nardadır, sac'da değildir,
keramet baştadır, tac'da değildir,
her ne arar isen, kendinde ara,
kudüs'te, mekke'de, hac'da değildir.
diyen hacı bektaş veli; her şeyi insanda arayan, hakkı kendi özünde, kendi özünü hakkta bulan anlayışıyla barışı, sevgiyi ve bilimi kendisine rehber kılmıştır. hacı bektaş veliye duyulan ilgi, saygı ve sevgi, alevi-bektaşi öğretisinin temelini oluşturan insan-tanrı-doğa sevgisine dayanan hümanist yaşam felsefesi ve öğretisinden kaynaklanmaktadır. o'nun anlayışında dinin kaynağı tanrı korkusuna değil, tanrı sevgisine dayanır.
"bilimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır", "kadınları okutunuz", " okunacak en büyük kitap insandır" diyen hacı bektaş veli, inancı hurafelerden arındıran; akla, mantığa ve sevgi temeline dayandıran; kadın ve erkek eşitliğini savunan ve döneminde hatun ana (kadıncık ana) önderliğinde kurulan anadolu bacıları teşkilatına büyük destek veren bir düşünce adamıdır. halk kültürüne ve eğitimine önem veren; üretimde ve paylaşımda sosyal adalet ilkesini benimseyen; "insanın alnı açık ve cesur dolaşması için her şeyden önce adaletli olması gerektiğini" savunan bir düşünürdür.
hacı bektaş veli dergâhı, alevi-bektaşi inancının bir merkezi olduğu gibi; sosyoekonomik, kültürel ve politik dayanışmanın da bir merkezi olmuştur. bir kültür merkezi olan bu dergahta, halkı aydınlatacak ve halkın sorunlarıyla ilgilenecek dervişler, mürşitler, dedeler, dede-babalar yetişmiştir. âhî kurumlarıyla (meslek loncalarıyla) birlikte, çeşitli meslek dallarında eğitim verilmiştir.
"hiçbir milleti ve insanı ayıplamayınız!" diyen hacı bektaş veli; anadolunun sosyal, siyasal, ekonomik, etnik ve dinsel yapısını dikkate alarak, sevgi ve hoşgörü kültürünün temellerini atmıştır. uygarlıklar beşiği anadolunun zengin kültür mozaiğini bozmadan; parçalamadan; farklılıklarıyla; sevgi ve hoşgörü temelinde biraraya getirerek ve tasavvufla yoğurarak, anadolu alevi ve bektaşiliği'nin doğmasına öncülük etmiştir. farklı dillerden, farklı kökenlerden ve kültürlerden gelen insanları bir bilen; ceylanla arslanı dost olarak kucaklayan bu anlayıştır. bu anlayışın, evrensel insan hakları beyannamesinde ifade edilen düşüncelerin temeli olduğu; günümüz insanının, hâlâ bu anlayışa ulaşma çabası içinde olduğu yadsınamaz.
--spoiler--
