arif sağ ile konser verip, ona bu ülkenin gururudur diyen, ama arif sağ ın bu ülkeye gelmiş geçmiş en büyük müzisyen ve bağlama virtüözüdür dediği orhan gencebay` a 3. sınıf sanatçı diyen, yani bir dğer deyişle bi dediği diğerini tutmayan ileri derecede cahil müzisyen.
bu arkadaş orhan gencebay'ı diğer yoz arabeskçilerle karıştırdı sanırım. ama orhan gencebay yıllardır yaptığı müziğin arabesk olmadığını, müziğinde adriyatikten çin seddine kadar olan havzadaki tüm coğrafyalardan etkilenimlerin bulunduğunu bas bas bağırdı. tanımıyorsa öğretelim de gencebay ın da eserlerinin filarmoni orkestralarında, üniversitelerde incelendiğini, icra edildiğini öğrensin;
konservatuvar ve trt deki hocaları orhan gencebay ın yeteneğini hazmedememiş ve onun yaptığı müziğe arabesk deyip dışlamıştır. ve yıllarca bu böyle sürüp gitmiştir. orhan gencebay arabesk kavramını her zaman reddetmiştir. zaten yıllar sonra nida tüfekçi den ruhi su ya, alaaddin yavaşça dan, yıldırım gürses e bir çok üstad gencebay' a o veya bu şekilde haksızlık ettiklerini itiraf etmişlerdir. zira yunan folkundan, ispanyol flamenkolara, amerikan countrylerinden, rapsodilere, mısır dan, çin seddine, en sağlam blues dan, en baba rock a kadar bir çok müzikal oluşumu eserlerinde kullanmıştır.
orhan gencebay kimmiş bi görelim;
altı yaşında klasik batı müzisyeni emin tarakçı dan, keman ve mandolin dersleri alarak müziğe başladı.
"kara kaşlı esmerdi kim bilir kimi sevdi" isimli ilk ciddi bestesini 13 yaşında yaptı.
on üç yaşında, türk sanat müziği ve tambur eğitimine başladı.
on dört yaşında türk müziği` nin bütün makamlarına hakim olacak yeterliliğe ulaştı.
trt radyosu` nun düzenlediği bağlama sınavında, trt tarihinin en yüksek derecesini aldı.
dönemin müzik tutkunu her gencinin hayallerini süsleyen, istanbul konservatuvarı` ndan, özgür müzik yapamadığı gerekçesiyle ayrıldı.
erkin koray ile birlikte türk rockunun temelini attı. bir araya gelemeyiz adlı bestesiyle türkiye` nin ilk underground rock bestesini blues tarzı bağlama riffleri ile çaldı. bu eseri roll dergisi nde, "orhan blues" şeklinde tanımlandı.
erkin koray ile birlikte elektro bağlamayı icat etti ve bugünlere getiren, geliştiren isim oldu.
rüyasında bestelediği "yorgun gözler" adlı eserine kamuran akkor un kırkbeşliği için özel düzenleme yaptı, bu düzenleme vanity fair dergisindeki en iyi 10 american country şarkısı listesine girdi.
kervan plağı kurduğunda yirmidokuz yaşında olmasına rağmen, erkin koray, ajda pekkan, muazzez abacı, mustafa sağyaşar, ahmet özhan, kamuran akkor, semiha yankı, samime sanay, neşe karaböcek, bedia akartürk, nil burak, ziya taşkent, semiramis pekkan, ferdi özbeğen, gönül yazar, sezen aksu gibi dönemin müzik piyasasının en güçlü isimlerini, bu şirket çatısında toplamayı müzikal birikimi ile başardı.
batı müziği bağnazlarının iddia ettiğinin aksine, müziğinin temelinde sadece arap müziği formlarının olmadığını, eserlerindeki arap etkinliğinin toplamda yüzde onu geçmediğini, müziğinin temelinde, adriyatik ten, çin e kadar olan havzadaki hemen her tür müziğin özelliklerinin bulunabileceğini, daha 28 yaşındayken, "türkiye de klasik müziği benden iyi bilen yoktur." ben müziğimde tüm dünya müziği formlarını kullanırım müzik bağnaz olamaz dedi.
"sevemedim kara gözlüm" adlı bir türk sanat müziği bestesi yaptı. kırk küsür farklı sanatçı tarafından albümlerde seslendirildi ve bu bağlamda dünyada bir örneği daha çıkmadı.
30 yaşında notaları tersten dahi deşifre edebilecek, notasal bilgi derinliğine ulaştı.
40 yaşına geldiğinde bağlama, tambur, divane, hint çalgısı sitar, kazak çalgısı dombra başta olmak üzere tüm telli çalgılara virtüöz seviyesinde, ayrıca; tenor saksafon, keman, piyano, gitar, arp da dahil olmak üzere 40`a yakın enstrümanı icra edebilen bir müzisyen olmuştu.
yasalda 70, toplamda 300 milyonluk toplam albüm tirajıyla, "dünyanın en çok albüm satan sanatçıları" listesine girmeyi başaran tek türk sanatçı oldu.
led zeppelin grubu üyeleri, vanity fair dergisi` ne verdikleri röportajda; "müziğimizin altyapısını, ritm ve rifflerini aldığımız türk" diye bahsetti. ohio university de yazılan bir tez için konuşan jimmy page ona müziğin ilahı dedi.
abd-mısır-israilin önde gelen üniversiteleriyle, hacettepe üniversitesi nin ortaklaşa vermiş olduğu montu merit doktorasına sahip oldu.
hamburg müzik akademisinde derslere girmesi için yıllarca büyük paralar teklif edildi. müzikal üretimini aksatacağı gerekçesiyle hep reddetti.
enstrümantal uyarlılığı son derece yüksek olması ve içinden çıkılamayacak kadar girift bir armonik yapıya sahip olması sebebiyle 1991 yılında hacettepe üniversitesi devlet konservatuarı nda, incelemeye alınan, fakat, armonik yapısı hakkında, kesin bir yargı elde edilemeyen, inceleme ve icra amacıyla, berlin filarmoni orkestrası nın repertuvarına dahil edilen, "akşam güneşi" adlı eserin söz ve bestesine imza attı.
japon ve amerikan müzik bilimciler tarafından, canlı ses örneklerinin alınması ve bu ses örneklerinin, beş yıl boyunca müzik laboratuvarlarında incelenmesi yöntemiyle gerçekleştirilen, abcatt project e (abroad broadcasting carrier for turkish traditional arts), inceleme konusu oldu. aynı araştırmada, sesini bir enstrüman gibi kullanabildiği, yine bu sesin piyanodan çıkan 440 frekanslık la notasıyla aynı müzikal değerde olduğu ve canlı seslendirdiği eserlerdeki, ikibuçuk oktavlık denemelerinin, enstrümantal derecede başarılı olduğu sonucuna varılan,
doksanlı yılların ilk yarısından itibaren, itü türk müziği konservatuarı başta olmak üzere, bir çok konservatuvarda, bağlama etütlerine, kendine has tezene tekniği ve bağlama düzeninde yazdığı keman partisyonları ile inceleme konusu oldu.
"the ohio state university" tarih bölüm başkanı tarafından yazılan ve yale üniversitesi yayınlarından çıkacak olan, "türkiye, islam, milliyetçilik ve modernlik" adlı kitabın, kapağında; resminin, içeriğinde de; bazı kariyer bilgilerinin kullanılması için izin istendi.
ünlü metalci rob zombie; spookshow baby şarkısında gencebay`ın akma gözlerimden şarkısının rifflerini, led zeppelin grubu kashmir adlı şarkısında aşk pınarı şarkısının rifflerini kullandı. ortadoğu nun abdulhalim ve ümmü gülsümden sonra en büyük müzisyeni olarak gösterilen hany shaker aşk pınarı şarkısını okumak için özel izin istedi. ispanya israil ve yunanistan ın neredeyse tüm tanınan sanatçıları 70 li yıllarda gencebay şarkılarını albmlerine koydu. nile grubundan karl sanders istanbula geldi gencebay ı özel olarak ziyaret etti. keşke onun gibi bağlama çalabilseydim dedi.
diriliş adlı enstrümantal bestesi, hamburg müzik akademisinde incelemeye ve müfredata alındı.
öyle besteler yaptı ki, bir şarkıya 2 dakikalık introlar, 2 dakikalık introlara, 5-6 farklı makam, 3-4 farklı usül, 10 larca farklı melodi sığdırdı. birbirini 10 saniyeden fazla takip eden melodileri hiç olmadı. hep bir varyasyon vardı müziğinde. onun için; onu gerçek manada bir kere dinlemeye başlayan, başka müzisyenlerin müzikleriye asla tatmin olmadı. ama maalesef hala kıymeti bilinmiyor kendisi müslüm gürses ferdi tayfur falan gibi yoz şarkıcılarla aynı kefeye konuyor dünya standartlarının çok çok üzerinde icra ettiği müziği, cahil kesim tarafından arabesk olarak adlandırılıyor.
hee sen şimdi bize inanmazsın, gel o zaman içlerinde senin de saygı duyduğun isimlerin olduğu, türkiyenin en büyük müzisyenleri gencebay için neler söylemiş onlara bi göz at;
"orhan gencebay'ın türk müziğine kazandırdıkları için heykelinin dikilmesi lazım. dikilecek de."
ömer faruk tekbilek
"orhan gencebay'ın müziklerini sözsüz olarak dinlerseniz doğulu bir senfoninin notalarını bulabilirsiniz. çok akıllı notalar ve müzik uyumu vardır. ki ben bir dönem çok eleştirmiştim orhan gencebay'ı. şimdi özür diliyorum ondan. çok yanlış söylemişim."
cem karaca
"biz o yıllarda batı aletlerini kullanıp doğuya doğru bakarken, orhan gencebay doğu aletlerini zaten yemiş bitirmiş ve batıya doğru bakıyordu. türk müziği'nde orkestrasyon ve partisyon mantığını ilk defa orhan gencebay'dan duyduk."
barış manço
"benim onun için düşündüklerimi burada anlatmak satırlara sığmaz. kesinlikle benim orhan gencebay'dan türk müziği konusunda almış olduğum çok şey vardır. yani orhan gencebay sazı eline aldığı zaman adama dört saat dinletir."
erkin koray
"rahmetli burhan tonguç ve şerif yüzbaşıoğlu hocalarımdı. tanınmazlar ama iyi müzisyenlerdi. şerif abi'nin orkestrasında çaldım. burhan baba'yla da birtakım denemeler yaptık. mine koşan ve grup metronom vardı. arabesk yapardı ama bugünkü kadar ucuz değildi. "doğu + batı" diye bir grup kurup orhan gencebay şarkıları çaldık. orhan gencebay'ın davul kullandığı ilk parça olan bir araya gelemeyizde ben çaldım. iyi albümlerdi onlar. para kazanmak için yapılan işler değildi. şimdi artık gittikçe ticaret oldu bu iş, onun için ilerlemiyor."
cengiz teoman
"bir defa erkin korayla orhan gencebay'ın evine gitmiştik, müzik kütüphanesi akıl almazdı gerçekten."
aydın cankuş (kardaşlar)
"gitarı kendi çabamla öğrendim. 1969'da gazinolarda program yaptığımız yıllarda orhan gencebay'dan kuliste sohbet ederken bağlama çalmayı öğrendim. bana bağlamanın akort sistemini ilk öğreten kişidir. o yıllarda ahmet sezgin'in baş bağlamacısıydı."
cahit berkay
"orhan gencebay'ın bize hem müzik hem de karakter olarak etkisi var. orhan babanın araştıran, teoriye kafa yoran varlığı yardımcı oluyor bize."
murat ertel (baba zula)
"orhan gencebay'ın yaptığı müzikle diğerlerini aynı tutmak mümkün değil. gencebay'ın müziğini dar kalıplarda tutmak mümkün değil. ispanya'dan araplara uzar gider."
grup gündoğarken
"bir geleneksel türk sanat musikisi korosunun neden orhan gencebay eserlerini seslendirdiği enteresan bir soru olarak aklınıza takılabilir. tek cevabı var, cevabı orhan gencebay'ın müziğinde gizli."
prof.dr hakan cevher (ege ünv. devlet türk musikisi konservatuvarı başkanı)
"orhan gencebay arabesk yapmıyor."
yekta kara (istanbul devlet opera balesi eski müdürü, opera yönetmeni)
"bugünkü arabesk müzik yozlaşmasını, dejenerasyona taşıyan üçüncü kuşak fırsatçılarla orhan gencebay'ın karşılaştırılması düşünülemez. orhan gencebay tam bir fenomen."
bedri baykam
"orhan gencebay'ın arabesk kavramının dışında ele alınması gerektiğine inanıyorum. o başlı başına bir ekoldür."
ahmet özhan
"bir zamanlar orhan gencebay için arabesk diyorlardı. orhan gencebay'ın yaptığı müziğin adı arabesk değildi. ülkemizde isim takmak çok kolay. orhan gencebay o zamanın new age'ini yapıyordu. türk sanat müziğini ve türk halk müziğini birleştirdi. bence tarihe imza atmış bir insandır."
fuat güner (mfö)
"türkiye'de müziğin kilometre taşlarından biridir orhan gencebay."
sezen cumhur önal
"orhan bey'in müziğini bambaşka ölçülerde nitelendiriyorum. arabesk sözünü kabul etmiyorum. müziğini kendisine has bir ekol olarak görüyorum. dense dense "orhan gencebay ekolü" denir müziğine."
zeki müren
"türkiyede gençliği 1970lere kadar radyonun kapısından sokmadılar. bağnaz, yobaz demeyeceğim ama muhafazakarlığı biraz sıkı tuttular. orhan gencebay nida tüfekçinin bağlamacısıydı. çocuğu hırpaladılar o da intikam alırcasına kendi müziğini yaptı. orhan iyi müzik bilir."
avni anıl (bir zamanlar "bu adam bizi mahvediyor" demişti.)
"orhan gencebay için ne desem boş, ne desem az gelecek kesinlikle. türk müziğinde örnek aldığım birkaç insandan bir tanesi. türkiye'de birçok rap sanatçısı onun yaptığı müzikleri kullanarak tekrardan birşeyler ürettiler. türkçe rap başladığı andan beri orhan gencebay sample'ları çok kullanılmıştır."
ceza
"türkiye olarak eurovisionda istediğimiz neticeyi elde etmek için nağmeyi ve melodiyi ön plana çıkaran, akdeniz müziği unsurlarını ağırlıklı olarak taşıyan şarkılarla katılmalıyız. meselâ orhan gencebay bu konuda bunun üstesinden gelebilecek bir isim."
timur selçuk (80lerde gencebay'a en çok muhalefet eden isimlerdenken eurovision'a aday göstermiştir.)
"herkesin elinde görüp dinlediğim o ince, zarif sesli saz, orhan gencebay'ın elinde devleşip bir orkestra hacmine yükseliyor. sazın böyle çalındığını bir daha hiçbir yerde duymadım."
lütfü akad
"o gerçek bir virtüöz ve gerçek bir centilmen. onun müzik rotasından etkilenmeyecek bir müzisyen tanımıyorum dünyada. mutlaka bütün dünyanın ondan haberinin olması lazım."
fatih akın
"bir, orhan gencebay adamdır. iki, müzik adamıdır. üç, benim babamdır. ben konservatuarda öğretim görevlisi olmayı düşünüyordum. müzik camiasında bana albüm yaparak bu camiaya beni sokan orhan gencebay'dır."
volkan konak
"orhan gencebay'ın büyüklüğü, müzik dünyamıza kattıkları elbette tartışılmaz. bütün ruhunu katarak yazmış ve söylemiştir her şarkısını ve bu şarkılar da işçisinden profesörüne kadar her insanı etkilemiştir. birkaç kuşak birden, ona ve şarkılarına bakarak kendimizi var ettik. bu nedenle de gencebay dendiğinde her zaman akan sular durmuştur."
naim dilmener
"terazinin bir kefesine orhan gencebay koysalar, diğer kefesine de alaeddin yavaşça'yı koysalar ben orhan gencebay'ı seçerim. çünkü alaaddin yavaşça kendini bitirmiş artık. orhan gencebay'ın her okuduğu şiir abide gibi."
kudsi ergüner
"bir ülkede geleneksel müziğin üzerinde çalışılması lazım ki evrensel bir form ortaya çıksın. orhan gencebay bu aşamayı gerçekleştirdi. çok rafine besteler yapmıştır. arabesk ismini trt koydu. bence protest bir müzik yaptı."
musa eroğlu
