din bir sömürü aracıdır hükmünü zımnen barındıran ifade;
hüküm doğrudur. burjuvazi iktidar mücadelesi verirken hürriyetçi-liberaldi. sınıfsal bağlamda tek ülkede değil, kalite açısından başat konuma gelip, uluslarası sistemleşince muhafazakarlaşmıştır.
bunun tek tek burjuva-kapitalist ülkelerde yansımalarını görmek mümkündür.
ülkemiz siyasası dine yaklaşım bağlamında iki ana damarda seyir etmiştir.
1- dine yasakçı, şüphe ile yaklaşan ittihatçı gelenek, chp vb.
2- kendine dini gizli-açık referans alan, serbest fırka geleneği, dp-ap,mnp vb.
ikinci kanat, demokrat partiyle güçlü siyasi hareket olmuştur. tek partiye karşı mücadelesinde elbette ekonomik saikler vardı, belirli bir sınıfa dayanmak şarttır, ama ana eksen efkarı umumiyenin inançlarını istismardı. gelenekçilik ana karakteriydi. keza ardından gelen adalet partisi de benzer yol izlemiş, mitinglerde ku'an öpülmüş, din araçsal kılınmıştır. milli görüş çizgisi, bu geleneğin en örgütlü koludur. hem alenen dini referans veriyor, hem de güçlenen anadolu sermayesine dayanıyordu.
seçimler daima muhafazakarların zaferi olmuştur. ittihatçı gelenek çok da reformist ve demokratik oluşundan değil, dine karşı soğuk tavrı - inkarcı, küçümser, tepeden bakış; böylece kitleye kendini anlatamama, tam tersine izolesi sonucudur.
ancak insan bilinci statik değildir, deruni gelişir. yaşam, yaşadığı üretim ilişkileri, cereyan eden olaylar ister istemez belirler.
denebilir ki doğrudan dini referans gücünü kaybetmiştir. bu inancın zaafiyeti değil, istismarın zaafa uğramasıdır.
adalet ve kalkınma partisi, bu deruni gelişmeyi iyi analiz etmiş yegane siyasi partidir.
gelişen ekonomik yeni güçlerin doğru analizi, dış alemdeki farklılaşmayı doğru tespit iktidarın kapısını açmıştır.
dini referans siyaseti tarihe karışmıştır. laiklik dayatmayla değil sosyal entegrasyonla normalleşmiş, hakiki hüviyetine kavuşmuştur.
siyasi iktidarın rakipsizliği sadece kendi gücünden değil, aynı zamanda iktidarın anladığı, kavradığı gelişmeyi diğer siyasi güçlerin kavrayamamış olmasıdır.
bir takım darbe teşebbüs ve hayalleri bu çıkmazın yansımasıdır.
