roma imparatorluğu, roma cumhuriyeti'nin augustus liderliğinde mö 1. yüzyılda yeniden örgütlenmesiyle kurulan antik roma devletidir.uzun yıllar akdeniz çevresinde hüküm süren roma imparatorluğu, kavimler göçü'yle başlayan karışıklıklardan sonra m.s. 395 tarihinde doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı. batı kısmı (batı roma imparatorluğu) 476 yılında kavimler göçü'nde avrupa'ya gelen kuzey kavimlerinin saldırıları sonucunda yıkılmış, doğu kısmı da varlığını doğu roma imparatorluğu veya bizans imparatorluğu olarak 1453'de fatih sultan mehmet'in istanbul'u fethine kadar sürdürmüştür.
"roma imparatorluğu" ünlü latince imperium romanum'un türkçe'sidir. bu deyişte imperium sözcüğü bir bölge, vilayet anlamında kullanılmaktadır. roma imparatorluğu avrupa'nın romalıların egemenliği altında kalan kısmı için kullanılan bir isimdi, denilebilir. aslında roma kent sınırlarının aşılması ve yayılma politikası imparatorluk döneminden çok önce başlamıştı. roma imparatorluğu en geniş olduğu dönemde yaklaşık 5.900.000 km2 büyüklüğündeydi. avrupa tarihinin "klasik antikite" dönemindeki en geniş imparatorluğuydu.
augustus'un otokrasisinden yüzyıllar önce roma (roma krallığı ve roma cumhuriyeti) zaten ialyan yarımadası'nı aşmış, önemli rakiplerini yenilgiye uğratmıştı. augustus'un reformları roma devletini bir imparatorluğa çevirmiş, 3. yüzyılın sonlarındaki diokletian reformuna kadar sistem büyük oranda değişmeden devam etmiştir. diokletian reformu imparatorluğu tetrarşiye dönüştürmüştür. her ne kadar diokletian'ın sunduğu politik sistem kısa bir süre boyunca varlığını korusa da, imparatorluğun ikiye bölünmesine yol açmıştır. bu da roma'nın egemenliğinin iki yüzyıl daha boyunca, doğu ve batı roma imparatorluğu olarak sürdürmesine olanak sağlamıştır.
batı imparatorluğunun geleneksel çöküş tarihi 4 eylül 476'dır. yaklaşık binyıl sonra, 1453'te, daha çok bizans imparatorluğu olarak anılan doğu roma imparatorluğu osmanlıların egemenliğine geçmiştir. augustus'tan batı imparatorluğunun çöküşüne kadar roma batı avrasya'da egemen olmuş, nüfusun yarısını barındırmıştır.
