islamın katı kurallarının değil yanlış yorumlanmasının neden olduğu durum değildir elbet. bu kanıya şuradan vardım; islam ülkeleri ve osmanlı bilimde sanatta ileri oldukları vakit özellikle hristiyan toplumlar aynen şimdiki islam ülkeleri gibi bağnaz ve sert birer anlayışla yönetiliyordu. yani islam ülkeleri ileri de değildi hristiyan ülkeleri çok gerideydi. daha sonra avrupa'da rönesans ve reform hareketleriyle hristiyanlık dinin o katı ve saçma kurallarını kırdılar ve yükselişe geçtiler. yükseldikçe de osmanlı ve diğer islam ülkelerinin önce önüne geçip sonra da dağıttılar. islam ülkelerinin dengeleri değiştirmesi şimdi daha zor çünkü artık daha global ve rekabetçi bir dünya var, yani dini katılık kırılmadıkça hiç bir bok olamazsınız.
