harita tabanlı strateji oyununun son yaması. tabi bu oyuna alışmak için bir kaç şey bilmek oldukça sizi avantajlı hale getirir. ilk başlarda benim gibi oyunun ortasına elinizde bir ingilizce sözlükle dalarsanız sudan çıkmış balık kıvamına gelirsiniz. ki oyunun 148 sayfalık kılavuzu bulunmakta. yani bu oyunda savaşayım toprak alayım değil maksat. oyunu tüm özellikleri yönünden anlamak, öğrenmek ve bu yolda devletinizi yönetmek. bu entry oyuna yeni başlayanlar için oyunu tam kavrayamayanlar için rehber niteliğinde olacaktır.
oyunun zevkini almanız için bir kaç pratik bilgi eklemekte fayda var. gerçi kendi adıma söyleyecek olursam henüz dört ya da beş gün oldu oynayalı ama paradoxfan sitesindeki rehberler yeni başlayanlar için bulunmaz fırsat. ordu birleştirmeyi bir türlü yapamıyorsanız birleştirmek istediğiniz askerleri aynı noktada toplayın ve hepsini seçin. --shift tuşu ile fareyi basılı tutarak- küçük bir pencere açılacak sağ üst köşesinde farklı yönlere bakan oku tıkladığınızda ordularınız birleşecek.
bir diğeri ise savaş sonrası generallerinizi ordunun başından kesinlikle alın. yoksa bir iki yıl demeye kalmadan ölüyorlar. hükümdarınız komutan ise savaş sonrası ordunun başından almaz iseniz hükümdar bile ölebilir. sonra ülkeyi meclis yönettiğinden siz şehzadenin büyümesini beklersiniz. hiç bir devlete savaş açamaz adeta duraklama dönemine girersiniz. bu velet 15 yaşına gelince ülkenin başına geçer. 9 yıl boyunca meclisin yönettiğini bilirim. etrafımdaki komşu şehirlerin sınırları değişti şekillendi ben bekleye durdum. ayrıca kuşatma yapıyorsanız taarruz için ayın sonunu bekleyin. ayın bitimine bir iki hafta kala piyadelerinizin morali daha yüksek ateş gücü daha hissedilir olur. ayrıca kuşatmalarda bir top bulundurun. şehir daha hızlı düşer. ek bilgi olarak taarruz için şehirdeki su sıkıntısı ve yiyecek sıkıntılarını da beklerseniz fazla kayıp vermezsiniz. duvar ihlali diye uyarı çıkarsa bilin ki surları deldiniz rahatça saldırabilirsiniz.
süvariler. oyunun başında bulunmaz bir fırsattır sizin için. iyi bir generalle karşı tarafı toz duman ederler. genelde kırmızı renkli rakamları. bunun için piyade gereklidir. piyade olmadan tek başlarına bir anlamı olmaz. bonus vermez. böylece darmadağın olur. mesela 11 bin piyade için 3 bin süvari yeterlidir. ek olarak 1 top ekleyebilirsiniz. piyade ihtiyacı karşılandığında rakamı beyaza döner böylece istediği gibi at koşturur meydanda.
bir diğer konu ise ittifakta olduğumuz devletler. yardıma ihtiyaçları varsa yardım edebilirsiniz. böylece prestijiniz düşmez ordunuzun morali yükselir. lakin red cevabı verdiğinizde ülke ile olan ittifakınız bozulur ve ordunuzun morali azalır saygınlığınız düşer. tabi bu demek değildir ki her müttefiğinize destek çıkın. komşularınızla iyi geçinin müttefik olacaksınız onlardan seçin. osmanlı ile oynuyorsanız ve henüz afrika'da yeriniz yoksa fas ya da cezayirle ittifak oluşturmanız anlamsız olur. kastilya onlara savaş açtığında hem daha çok gemi ve ordu basıp oralara taşımanız gerekecek. hem de ekonominiz kötü etkilenecek bu durumdan.
casus belli olmadan hiç bir ülkeye saldırmayın. zaten bir politikanız olmalı. önce batı mı doğu mu kolonizya mı ne istiyorsunuz? osmanlı ile oynuyorsanız amerika kıtasına koloni kurmaya kalkmayın core dediğimiz merkez şehirlerden çok öte olduğu için zaiyat çok verirsiniz. osmanlı için en güzeli somali etiyopya kızıldeniz bölgesi. kolonileşecekseniz oralardan başlayın. tabi oyuna timur sorunu ile başladığınızdan sonradan altın orda da ekleniyor ilk işiniz doğu sorununa yönelmek. timurdan ve altın orda'nın şehirlerini fethettiğinizde diplomatik yollarla toprak isteyemezsiniz çünkü onlar göçebe. fethettiğiniz bölge ile şehriniz komşu ise fethedilen bölgeye tıkladığınızda kolonist gönderebilirsiniz. misyoner gönderme butonu yerine kolonist çıkıyor yani.
diyelim ki bir ülkeye savaş açmak istiyorsunuz casus belliniz de var. o ülkenin başkentine tıklayıp casus göndererek tüm sınır haritasının açılmasını sağlayabilirsiniz. böylece o ülke üzerinden gölge kalkar ve askeri birlikleri yerlerini sayılarını görebilirsiniz. bunun için casus gönder butonuna tıkladığınızda "infiltrate administration" şıkkını seçmelisiniz. yönetime sızmak demek. tabi sadece o ülkenin başkentine gönderin. diğer şehirlerde çıkmaz. başkenti de kafasında küçük bir taç olan şehir. halka olanı eyalet. oraya göndermeyin. =)
gelgelelim isyanlara. patriots rebels. vatansever isyancıdırlar. casus yöntemiyle düşman şehrine de gönderebilirsiniz eğer müdahale edilmezse bir süre sonra o toprağı sizin yurdunuza katar. o devletle aranızda savaş dahi olmaz.
bir diğer isyancımız pretender rebels. bu isyancı kardeşimiz de topraklarda hak iddia eder. casus yöntemi ile gönderebilirsiniz. başarılı olması için o devletin tüm topraklarını alması gerekir. sonra o isyancının başı o ülkenin kralı olur.
son isyancı da nationalist rebels. milliyetçi isyancılar. mesela gürcistan'ı kara koyunlu devleti topraklarına katıp hakimiyetine son verdi diyelim. casus yöntemi ile bu arkadaşları gönderdiğinizde isyan başlar ve o topraklarda başarılı olurlarsa bir süre sonra gürcistan yeniden kurulur.
isyancılar hakkında ufakta olsa bilgi edindiğimize göre sırada vassallık. personal union olarakta geçer.
vassallık egemenliğimiz altına giren devlet demek. dış politikasına karışırız. askeri bir ittifaklığımız varsa kuvvet çağır dediğimizde koşa koşa yardımımıza gelirler. yıllık gelirinin belli bir yüzdesini pay olarak verir. bir ülkeye savaş açamaz. ayrıca diğer ülkelerden devletler toprağını işgal ederse size savaş açmış olurlar.
osmanlı olarak başladığım oyunda empire yönetim şekliyle doğuda erivan batıda italya yarımadası kuzeyde budjak kadar olan bölgeyi fethettim. enflasyon bir anda fırladı. tabi bu kadar büyük toprakları almanın da bir bedeli olmalı. ülke olarak küçülmeye karar verdim. anadolu da izmit ve bursa mora yarımadasında atina üsküp edirne kaldı. diğer topraklarımda devletlere bağımsızlığını verdim. üzerine kenarda köşede kalan bir iki toprağı da bağışladım. ayrıca hediye olarak altın gönderip hepsiyle ittifak oluşturdum. zaten bağımsızlığını verdiğiniz devletler sizin vassalınız oluyor. bosna'yı vassallıktan çıkarınca macaristan tepesine bindi ve bosna askeri yardım istedi bunun üzerine hemen tüm vassal devletlerimden ki 11 e yakın vassalım var. askeri yardım istedim. ben 5 bin kişilik orduyla macaristan'a saldırırken yardımlarla beraber 60 bine yakın olduk. macaristan'ın güneydeki tüm topraklarını aldım ve onu vergiye bağladım. kesinlikle çok zevk alıyorsunuz bu oyundan. oyun da değil aslında oyundan öte bir şey bu. tarihi öğreniyorsunuz. yılları seçtiğinizde kim kiminle dost buralarda hangi devletler var kimlerle komşu nedir ne değildir. inanın ben timur'un bu kadar büyük bir toprağa hükmettiğini bilmiyordum.
ayrıca büyük devletleri vassal yapamazsınız. bir devletin vassal olabilmesi için 3 bilemedin 4 şehri olmalı. savaş dışında barışçıl yöntemlerle de vassalık yapılır. örneğin pontus'u vassal yapmak istiyoruz. pontus devleti ile olan ilişkilerimiz 190 ve üzeri olmalı üst sınır 200 zaten. ilişkilerinizi yükseltmek için hediye gönderin. her göndermede 30-45 puan artıyor. evet ilişkimizi 195 puana getirdik diyelim. sırada ittifaklık var. ittifakımız da oldu bir kaç hediye daha gönderip kraliyet evliliği teklif edin. kabul etti varsayalım. bizden istenilen tüm şartları yerine getirdik. lakin vassallık teklif etme butonu aktif değilse ters giden bir şeyler olmalı. pontusun diplomatik ilişkilerine bakıyoruz o da ne. bizim düşmanımız olan bizans pontus'la sıkı fıkı ilişki içerisinde. pontus, bizansla olan kötü ilişkiniz nedeniyle sizin vassallığınıza girmek istemiyor. bu durumda iki seçenek var ya pontusun iyi olduğu adamlarla iyi kötü olduklarınla kötü olun ya da casus belliniz varsa dalın buna. tek toprağını fethedip diplomatik yoldan vassalınız olacaktır.
sırada ise ülkeye savaş açma var. farz edelim ki biz osmanlıyız ve karamanoğullarına savaş açmak istiyoruz. casus bellimiz var. eğer casus belli olmadan savaş açarsanız ordu morali düşer, ordu geleneği* düşer, prestij düşer. karamanoğullarına savaşımızı açtık. ilk işimiz şehri kuşatmadan önce karamanoğullarının büyük ordusunu bozguna uğratıp kökünü kazımaktır. son adam kalıncaya kadar kazıyın. sonra kendi ordunuzu 2 bin kişilik birliklere bölerek karamanların tüm şehirlerine gönderip kuşatın. böylece karşınızda hem sizin şehrinizi istila edecek güçlü ordu hem de size sıkıntı yaratacak bir ordu olmaz. orduyu bölmek için ordunun üzerine tıkladığınızda pencere açılacak sağ üst köşede ters yöne bakan oklar var. o oka tıklarsanız bir pencere daha açılacak ve siz istediğiniz birlikleri bu pencereye ekleyerek ordunuzu ona göre bölersiniz.
bir orduyu seçtiğinizde ordunun general ismini altında yeşil ve ya kırmızı veya sarı renkte bir yüzde vardır. bu ordunuzun beslenmesini gösterir. diyelim ki 2000 kişilik piyadeniz var. bu yüzde dilimi 7.6 olsun ve rengi kırmızı. ordunuzu besleyemiyorsunuz demektir ve bu 2 bin kişinin her ay %7.6'sı ölecek demektir. bu yüzdelik yeşilse sorun yok. imleci yüzdenin üzerine getirdiğinizde ölecek asker sayısını yeşilse orduya katılacak asker sayısını gösterir.
gelenekler. ordu geleneği, donanma geleneği. nedir ne değildir. gelenekler amiral ve general üretmenizi sağlayan unsurlardır. ordu geleneği ne kadar yüksekse manevra ateş gücü ve şok etkisi yüksek olan yetenekli generaller üretirsiniz. aynı şekilde donanma geleneği içinde böyledir. bu gelenekleri yükseltmenin bir kaç yöntemi var. bol bol savaşlara katılmak ordu ve donanma geleneğini yükselten ideaları seçmek ve bu iki geleneği artıran yöneticiler atamak. sonrasında diplomatınız varsa diplomat sayınız kadar general ve amiral üretebilirsiniz. her bir general ya da amiral için 1 diplomat azalır.
savaşlarda bu yetenekli generaller sayesinde hiç olmadık bir sonuçlara imza atarsınız. ben 3500 kişilik ordumla 60 bin kişilik altın orda ordusunu nasıl yendiğimi yetenekli generalime bağlıyorum. tabi bir de askerin disiplin ve moralini yükselten idealarıma. askerinizin morali ne kadar yüksekse dayanma gücü o kadar artar.
savaş meydanları da keza öyledir. dağlık alanlar nehir kenarları şayet savunma durumunda iseniz lehinize işler. lakin saldıran sizseniz ordunuzu bu dağlık alana sürdüğünüzde morali düşer aç kalır koca ordu tarumar olur. savaştığınız yerlere dikkat edin. düz bir ovada iseniz süvarilerinizin çok büyük desteği olur. dağlık alanlarda bir şey beklemeyin.
ve donanmamız. donanma niçin önemlidir denizin tarihteki önemi nedir gelin beraber inceleyelim. büyük türk denizcisi barbaros "denizlere hakim olan cihana hakim olur" demiş. ne denli doğru bir söz olduğunu bu oyundan çıkarabilirsiniz. portekiz, toplasınız 3 şehirlik bir ülkesi var lakin donanması sayesinde güney amerika'da koloni sürüsü oluşturup ticaretin merkezi haline gelip zenginleşmiş ekonomisi tavan yapmış adeta. sebebi güçlü bir donanması olması. limanlarını bu donanmalar sayesinde koruması.
sizde denizi olan bir ülke iseniz donanmaya ağırlık vermelisiniz. korsanlar gelir limanlarınızı ablukaya alır ve ticaretinizi dolayısı ile ekonominizi baltalar enflasyon artar, enflasyon artışı isyanlara sebep olur. çorap söküğü gibi uzar gider. savaştaki önemini vurgulayacak olursak.
fetih poltikalarım sayesinde venedik bugün ki yunanistan topraklarında oldukça iyi bir yer edinmişti. bu durum hoşuma gitmedi ve venedik'e savaş açtım. ardından kastilya, portekiz, papalık, genova, milan ve adını sayamadığım 9 ülke venedik'in çağrısına kulak verip asker gönderdiler. italya yardımadasının önündeki denize en büyük gemilerimi yığdığımdan kastilya -bugün ki ispanya- portekiz kısacası avrupanın batısındaki ülkeler askeri açıdan destek olamadılar çünkü onların asker taşıdıkları gemileri lokma tatlısı gibi mideye indirdim. 25'e yakın büyük gemim vardı doğu akdenizden karadenize kadar hepsini eşit parçaya bölerek konuşlandırdım. böylece batının askeri desteğini alamayan venedik'in topraklarını italya yarımadasının büyük bölümünü aldım. papalığı vassal yaptım.
gemilerle asker taşımak. oyuna ilk başladığımda klavyeyi parçalayacak duruma gelmiştim. ürettiğiniz her geminin amacı vardır. büyük gemiler büyük okyanusları aşmak büyük deniz savaşlarına katılmak için içindir küçükleri kendi karasularınızdaki güvenliğiniz için kullanabilirsiniz. bir de bu gemilerin en küçüğü olur ki bu gemiler ulaşım gemileridir. ordunuzu bu gemilerle istediğiniz bölgeye taşıyabilirsiniz. bilinmeyen bölgeler dediğimiz kapalı haritalı bölgeye götürecekseniz bu geminin kaptanını gözcü olarak seçin böylece geminiz okyanusta kaybolmaz. ürettiğiniz her ulaşım gemisi yalnızca bir asker taşır. yani sadece bin kişi.
sırada diplomatik anlaşmalar. bir ülke ile savaş sonrası diplomatik yollardan barışa gidebilirsiniz. bunun bir kaç yöntemi var. annex, haraç isteme, haraç verme, beyaz barış.
annex: savaş yöntemi ile tüm şehirlerini fethettiğiniz ülkenin hakimiyetine son verip topraklarını annex yoluyla kendi anavatanınıza katabilirsiniz. yalnız buraya dikkat büyük devletleri birden annex yapamazsınız. tüm şehirlerini alsanız dahi sadece belirleyebileceğiniz şehirleri talep edebilirsiniz. onları yavaş yavaş bölerek yok edebilir dilerseniz vassal olarak yaşamasına müsaade edebilirsiniz.
haraç isteme: savaştığınız ülke karşısında iyi zaferler elde etmişseniz o ülkenin talep ettiğiniz topraklarını alabilir vassalığa bağlayabilir ya da sadece vergiye ya da hepsini talep edebilirsiniz.
haraç verme: kaybedilen savaşlarda daha fazla zaiyat vermemek için düşmanlarınıza bir miktar düka -para- verebilir ya da küçük bir toprağınızı savaş tazminatı olarak ödeyebilirsiniz. bazen de onlar size bir teklif sunar vassalınız olan ülkeleri serbest bırakmanızı ve düka ödemenizi isterler.
beyaz barış: savaşta olan iki devletin hiç bir karşılık beklemeden savaşı bitirmeleri demek. işgal edilen toprağınız varsa size iade edilir ya da siz işgal ettiyseniz siz iade edersiniz. kısaca hiç bir çıkar yokken barışa gitme yöntemidir. bazen uzayan savaşlar savaş yorgunluğuna neden olur bu da isyanlara tabi ki bunun için sonuç alınamayan savaşlar için tercih edilebilir.
koloni oluşturma. koloni oluşturmak ekonomiyi güçlendirir. ayrıca koloni bölgeleri 50 yıl sonra anavatana bağlanır. bunun için idealar bölümünden yeni dünya keşfi fikrini seçmelisiniz. new the quiet world diye geçiyor sanırım yanlış yazmış olabilirim. bu sayede o bölgeye kolonist gönderebilir nüfusunuz 500 olunca ticarete, 1000 olunca yapılar inşa etmeye başlarsınız. otoriteyi sağlamlaştırdığınızda askerlerinizi üretebilirsiniz. her colonist 100 nüfus artırır.
stability. tutarlılık. her zaman +3 değerinde tutun. şayet tutmazsanız ülke genelinde enflasyon ve isyanlara hazırlıklı olun.
yapı inşa etme. şehirlerde yapı inşa etmek o şehrin ticaretini ve kültür düzeyini refaha çeker. isyanı azaltır. gelirini artırır. yapıları üretmek için teknoloji seviyenizin yüksek olması gerekir. bazı binaları üretmek için teknoloji olarak gelişme kaydetmelisiniz. lakin enflasyonunuz yüksekse teknolojik olarak ilerlemek çok güçtür. üreteceğiniz her bina için 1 magistrate denilen memuru kaybetmiş olursunuz. ekranın en üst köşesinde 4-5 adet kafa görürsünüz bunların en yüksek değeri 5 olur. yani 5 kişi. değerleri sıfır olduğunda o bölümle alakalı bir şey yapamazsınız. general üretmek için diplomata ihtiyacınız var diplomat sıfır gözüküyorsa üretemezsiniz. aynı şekilde yapı inşa etmek içinde öyle. magistrate sıfır değerinde olmamalı.
misyonerlik. anavatana bağlanan topraklarda insanların dinlerini değiştirmektir. diyelim ki venedik'ten atina şehrini savaş tazminatı olarak aldık. atina şehrini tıklıyoruz ve sağ tarafta misyoner butonuna tıkladığımızda bu şehre misyoner göndererek kendi dinimize çeviriyoruz. tabi bu işin bir bedeli var. misyoner gönderdiğiniz şehirde milliyetçi ayaklanmaları ve dini ayaklanmalar olabilir. muhakkak 3-5 bin kişilik bir ordunuz bulunsun. ayrıca misyoner gönderilen şehirde yapı inşa edemezsiniz. misyonerlik faaliyeti son bulduktan sonra yapı inşa etmeye başlayabilirsiniz. bazı yapılar isyanı düşürür. unutmayın.
aklıma gelenler şimdilik bunlar benim bile daha bilmediğim birçok konu var oyun üzerinde. yardımcı olması açısından paradoxfan sitesine göz atın derim. copy-paste değildir bu rehber belirteyim son olarak el emeği göz nuru.
