ilk kredi değerlendirme şirketini kuran Louis Tappan adında New Yorklu bir manifaturacıydı. 1837 mali krizinden etkilenip kendi müşterilerinin durumunu tespit etmeye çalışan Tappan, önceleri kendisi için yapmış olduğu bu değerlendirmelere diğer işadamlarının da ihtiyaç duyduğunu fark ederek kumaş tacirliği mesleğini bırakıp 1841'de bu sahada faaliyet gösteren ilk şirketi kurdu. Bu şirket bir asır sonra "Moody's Investors Service" adını aldı.
Kredi derecelendirme kuruluşları en basit anlamıyla şirketlerin borç ödeme kapasitelerine karne veriyor. Standart & Poor's, Moody's ve Fitch'ten oluşan büyük üçlü bugünlerde piyasaların yükselme ve düşmesinin en büyük sorumlusu. ABD'nin kredi notunun kırılmasıyla başlayan süreçte bu kuruluşlar ne dese ona göre tepki veriyor. Ağustos başında borsalar ABD'nin notu yüzünden düştü. Geçtiğimiz hafta ve bu hafta ise Fransa'nın notu kırılacak endişesiyle yön buluyor. Kredi Derecelendirme Kuruluşları'nın 1800'lerde başlayan başlayan yolculuklarının önemi finans piyasalarının dünya ekonomisindeki hakimiyetiyle paralel arttı. Bugün ise bu üç büyük kurumdan not almadan hiçbir ülkenin borçlanması ya da yatırım çekmesi mümkün değil.
Türkiye ise 1990'a kadar Japonya ve Avrupa'dan borçlandı ve nota ihtiyacı olmadı. Kredi notu çok da isteğe bağlı değil. 1990'da biz istemeden Standart & Poor's ve Moody's geldi ve "sizi değerlendireceğiz" dedi. Çünkü ABD'deki müşteriler kredi notu istiyordu. Her bir ratingin ücreti var. Bizi de bu şekilde değerlendirdiler ve Standart & Poor's BBB; Moody's ten Baa aldık. Ancak körfez krizi çıktı ve kağıt satamadık. Sonrasında Tansu Çiller o notları kullandı ve 1992'de satış yaptı. Ardından notumuz B'ye düşürüldü ve şimdi Türkiye'nin notu BB seviyesinde. Ancak bugünün Türkiyesi ile enflasyonun % 70'lerde olduğu 90'lar Türkiyesi arasında dağlar kadar fark var. O zaman BBB ve Baa olan nottan çok daha yüksek seviyede olmamız lazım. Bizim notumuzu 2007 yılında yükseltmeleri gerekiyordu. Her sözleri eleştirilen bu kuruluşların 2008 krizinde geç kaldıklarını uzmanlar dile getiriyor. Her şeyi görmeleri mümkün olmasa da bazı şeyleri görmezden geldikleri de aşikar.
Notları da şu anlama gelir
AAA - (Standart & Poor's, Moody's ve Fitch) :Yatırımda en yüksek kalite
AA+ (Standart & Poor's ve Fitch) - AA1 (Moody's) - En yüksekten düşük bir farklılığa sahip. Yine de yüksek derecede sağlam.
AA (Standart & Poor's ve Fitch), AA2 (Moody's)
AA- (Standart & Poor's ve Fitch), AA3 (Moody's)
A+ (Standart & Poor's ve Fitch), A1 (Moody's) - Ortanın üstünde. Sağlam ve güvenilir ama ekonomik şartlardan etkilenebilir.
A (Standart & Poor's ve Fitch), A2 (Moody's)
A- (Standart & Poor's ve Fitch), A3 (Moody's)
BBB+ (Standart & Poor's ve Fitch), Baa1 (Moody's) - Orta dereceli. Yatırım için spekülatif özellikler taşır. Uzun vadede riskli.
BBB (Standart & Poor's ve Fitch), Baa2 (Moody's)
BBB- (Standart & Poor's ve Fitch), Baa3 (Moody's)
BB+ (Standart & Poor's ve Fitch), Ba1 (Moody's) - Yatırım için spekülatif. Belirsizlikler taşır.
BB (Standart & Poor's ve Fitch), Ba2 (Moody's)
BB- (Standart & Poor's ve Fitch), Ba3 (Moody's)
B+ (Standart & Poor's ve Fitch), B1 (Moody's) - Yatırım yapılabilir değil. Borçlanma şartlarına uymama ihtimali yüksek.
B (Standart & Poor's ve Fitch), B2 (Moody's)
B-(Standart & Poor's ve Fitch), B3 (Moody's)
CCC+ (Standart & Poor's ve Fitch), Caa1 (Moody's) - Yatırım için kısa dönemli riski dahi oldukça yüksek.
CCC (Standart & Poor's ve Fitch), Caa2 (Moody's)
CCC- (Standart & Poor's ve Fitch), Caa3
CC (Standart & Poor's ve Fitch), Ca (Moody's) - Tamamen Spekülatif
D (Standart & Poor's ve Fitch), C (Moody's) - En yüksek risk
