tanzimat öncesi osmanlı devleti'ndeki hukuk ve mahkemeler nizamını anlatır.
osmanlı devleti şer'i hukuk ve örfi hukuk olmak üzere iki farklı hukuk duzenine sahipti. şer'i hukuk islam şeriatını örfi hukuk ise padişahın kanunlarını ifade etmektedir.
padişah sanılanın aksine sınırsız yetkilere sahip değildir; kendisi şer'i hukukla bağlıdır. yani padişahın çıkardığı hiçbir kanun islam şeriatına aykırı olamazdı.
müslüman tebaanın davalarının görüldüğü mahkelemere şeriat mahkemeleri deniyordu.
bunun yanında gayrimüslim tebaa da kendi dinlerinin hukuk kurallarına tabii oluyorlardı. bunların mahkemelerine ise cemaat mahkemeleri deniyordu.
osmanlı devletinin verdiği kapütilasyonlar hukuk alanını da kapsıyordu. buna göre osmanlı
topraklarında herhangi bir sebepten dolayı hukuki bir meselesi ortaya çıkan yabancı kendi ülkesinin konsolosluğundaki mahkemede bu işini görüyordu. bu mahkemlere ise konsolosluk mahkelemeri deniyordu.
tanzimat dönemine kadar osmanlı hukuku bu şekilde çok başlılık arz ediyordu. tanzimatla beraber kurulan nizamiye mahkemeleri bunu kısmen ortadan kaldırdı.
