kuşkusuz, türkiye cumhuriyeti'nin kurulmasında bir çok etmen rol oynamıştır. başta, fransa ve ingiltere arasında olmak üzere, bölüşülmeye çalışılan osmanlı toprakları ama bilhassa boğazlar bölgesi üzerindeki, ülkelerin kişisel çıkarlarına dayalı olarak belirginleşen büyük anlaşmazlık, bunların en önemlilerinden biridir.
kurtuluş savaşı sırasında kullanılanılan silah ve mühimmatın, kendisi de genç ve bölgesinde güç oluşturma mücadelesi veren sosyalist rusya'dan temin edilmesi ve avrupalı emperyalist devletlere karşı kullanılması da aslında pek de gereken önemin atfedilmediği ya da öyle gösterilmesinin sam amca'nın işine daha çok geldiği bir başka etmendir. yani, kabul etmek gerekir ki kurtuluş savaşı, sadece allah allah nidaları eşliğinde, bağrı-yanık, baldırı-çıplak, istiklal ateşi ile yanıp tutuşan mehmetçik ve süngülerle değil özellikle büyük taarruz sırasında, komşusu sovyet rusya ve iktidardaki bolşeviklerin ciddi anlamda top, tüfek, mühimmat desteği ile kazanılmıştır.
orta doğu gibi her an patlamaya hazır ve daha kozmopolit toplum yapısına sahip ülkelerdense, avrupa sınırlarında nispeten daha düzenli, daha çağdaş ya da çağdaşlaşma yolunda hızlı adımlar atma mücadelesindeki bir ülkenin desteklenmesi gereği de dingin avrupa ile ateşten gömlek ortadoğu arasında bir tampon ülke olarak türkiye cumhuriyeti'nin doğuşunda üçüncü bir etmendir.
istense de istenmese de şu kabul edilmelidir; amerika birleşik devletleri ve ingiltere bugün olduklarından belki de daha büyük bir güçtüler o yıllarda. dünya ekonomisi ve jeopolitiği anlamında etkileri de yine bugün olduğundan daha az değildi. onalara rağmen bir şeyler yapmak mümkün değilse bu bağlamda ne yapacaksınız? tabiidir ki, yapılması gereken ne ise o yapılmıştır. uygun ortam oluşturularak, en azından fiili tepki göstermemeleri sağlanmıştır.
çevrenizdeki herkese ve sürekli kafa tutarak, ucuz kahramanlıklar yaparak bir yerelere ulaşmanın mümkün olmadığını, atatürk sonrası devlet politikalarıyla birlikte gördük ve yaşadık. bırakınız uzak çevreyi, komşularımız içiresinde bir tanesi ile bile düzgün bir ilişki kurmayı beceremedik, yapayalnız kaldık. 30 yıldır çözülememiş kıbrıs sorunu kimin için bir gurur vesilesidir, allah aşkına. halkın, türk'ün türk'den başka dostu yok! kabullenmişliği nasıl oluştu sanıyorsunuz?
atatürk'ün zaman ve mekana dayalı olarak başarılı bir öngörüyle çabuk ve kesin kararlar verme ve etkin olarak uygulatabilme yeteneği ile bu fırsatlar, türkiye cumhuriyeti'nin kuruluşunda tek tek ve başarıyla değerlendirilmişlerdir.
