mahiyeti hakkında daha çok rivayetlere dayanan bilgiler ki bunların çoğu da abartının en muazzamını ihtiva eder. çoğu bilgi de bire bin katılmış gerçek kedi -ciğer meselesine taş çıkartır bir hal almış .
--spoiler--
üçler, yediler, kırklar, kutuplar, kutb- ul aktaplar, gavslar, gavs- ul azamlar, .....
çevremizde görmekteyiz ve duymaktayız ki her tarikatın şeyhi, her cemaatin ileri geleni evliyâdır, velîyyüllahtır, gavstır, kutuptur. üçlerdendir, yedilerdendir, kırklardandır. (lâtlar, menâtlar, uzzâlar, hubeller artık isim değiştirmiştir.) bunlara izafe edilen su üstünde yürüme, ateşten etkilenmeme, havada uçma, uzak yerlere kısa zamanda gitme, kalplerden geçenleri bilme, yetiş ya hazret dendiğinde denizin ortasındaki boğulmakta olana yardıma koşma, rakiplerini taş etme vs. gibi keramet türü zırvaları bir tarafa bırakalım bu kimselerin kimisi allaha sekreterlik yapar, kimisi allaha başbakanlık yapar, kimisi allahın içişleri bakanlığını yürütür, kimisi allahın bu dünyadaki işlerini yürütür; yağmuru-fırtınayı sevk ve idare eder, kimisi de çocuksuzlara çocuk verir. ...
bu, uydurulmuş kimselerin niteliği, yaşamı ile ilgili tarikat ve tasavvuf kitaplarında bir çok özellikler zikredilir.
--spoiler--
