kader olgusu islam'da en çok karıştırılan iman esaslarındandır. gerçekten de bir yerden sonra insanın kafası karışır, nereye doğru gittiğini anlayamaz. bir bizim elimizde olan, kendi akıl ve irademizle çizdiğimiz kaderimiz vardır. örneğin; camiye gitmekle meyhaneye gitmek tamamen sizin tercihinizdir. çünkü bunlardan birini yapabilecek iradeye sahipsinizdir. bir de elimizde olmayan kaderimiz vardır. mesela; doğmak, insan olarak yaratılmak, müslüman ya da müslüman olmayan bir ailede dünyaya gelmek. annemizi, babamızı, dünyaya geleceğimiz çevreyi kendimiz seçemiyoruz. bu iki tür kader de allah tarafından önceden bilinmektedir. vakti geldiğinde kaderin vuku bulması ise kazadır. her hangi bir fiili yapıp yapmamak arasında bize serbestlik tanınmış ancak karşılığında bir ödül ve ceza da belirlenmiştir. diğer yandan bir insan ya da cin olarak dünyaya gelmekten dolayı bize verilecek bir ödül de yoktur bir ceza da. bu da elimizde olmayan kaderimizdir.
edit: allah'ın kulları için belirlediği ve kaydettiği durumlar vardır bir de kulun yapacaklarını ilmi ile bilip kaydetmesi vardır. allah bir kulun cennet ya da cehenneme gidip gitmeyeceğini belirlemez. bunu belirleyen kulun kendisidir. mesela şeytanı ele alalım: şu anda tövbe kapısı açıktır. yani şeytan tövbe etse, allah'a karşı geldiği için af dilese kabul edilecektir. ancak tövbe etmediği sürece allah katında lanetli bir kuldur. halbuki meleklere yüzlerce yıl hocalık yapmış bir kuldu. şimdi şeytanın tövbe etmesi ya da etmemesi ya da vakti zamanında allah'a isyan etmesi allah'ın belirlediğinden dolayı mıdır yoksa şeytanın kendi iradesiyle verdiği bir karar mıdır? bu durum akıl ve irade sahibi tüm kullar için böyledir. tabi mevzuya çok derin bakınca cüzi irademizle o külli iradeyi çözemiyoruz. ancak kabul etmemiz imanın şartıdır ve kadere allah'ın bildirdikleri çerçevesinde inanmayan kişi iman etmemiş sayılır.
