tasavvufta inanışa göre tanrı insanı kendinden var etmiştir. insan bir anlamda tanrının suretidir.(tabii burda enel-i hak hadisesini zikretmek isterim fakat uzun oldukça isteyen araştırabilir biraz karmaşık bir konu buradan şirk anlamı çıkartılmasın)tanrının insana kendinden verdiği nedir peki? evet zamandan mekandan münezzeh olmak değil tabii ki. bunun adı iradedir. tanrı kendi iradesini külli (tam) irade insan iradesini de cüz-i (sınırlı) irade olarak tecelli ettirmiştir. ve buradan çıkarılacak şey insanın bu irade ile yaşamını doğrulara göre düzenlemesi günahlara girmemesidir. zaman zaman insanların maddi kaygılar vb sıkıntılar sağlık sorunları vs nedeni ile dara düşüp isyana eğilimleri olmaktadır buna bizzat ben de çok zaman dahil oldum. bizim sıkıntılarımızı anlayamayışımızın neden bunları yaşadığımızın temel nedeni irademizin
cüzi (sınırlı) olması tanrıdaki her bilgiye haiz olmamamızdır. işte burada kadere rıza ve iman devreye girer (islam öğretisine göre) hayır ve şer her şey yaradandan gelmektedir fakat bunu bir biçimde şekillendirecek olan insandır. insana bu yolda en çok gereken neden ve nasıl davranmasını öğretecek şey ise bilgidir. bilgi ne kadar azsa insan başına gelenleri o denli yanlış yorumlar ve günaha sürüklenir. şüphesiz allah yargılayıcı olduğu kadar da insanı zaaflarla yarattığını bildiğinden bağışlayıcıdır da.
