islam koyu taassupa gömülmeden önce cizre'li ebül iz'in (el cezeri) yaptığı sibernetik makinalar örnek gösterilebilir. hezarfen ahmet çelebi'nin çıkışı ise, fizan'a sürgün edilmesiyle durdurulmuştur. islam aydınlanmasına fırsat verilmediği için, bilim, sanat ve teknolojide gelişme kaydedilmemiştir
