hat sanatı bir islam sanatı olarak sürekli kendini geliştirmiş ve islam dünyasındaki çeşitli milletlerce farklı versiyonları ön plana çıkartılmıştır.
kronolojik olarak incelendiğinde islam yazı stilleri şu başlıklar altında toplanabilir;
kÛfi: 10. yy ın ortalarına kadar islam dünyasına dahil tüm ülkelerce kullanılan hat stilidir.
aklÂm-ı sitte: 10.yy da abbasiler tarafından geliştirilen ve muhakkak, reyhan, sülüs, nesh, tevki ve rık adında, birbirinden çok küçük farklarla ayrılan altı çeşit yazıdan oluşan hat stilidir.
aklÂm-ı sitte celÎsi: celÎ iri anlamına gelmektedir.
serçe parmağı genişliğine yakın genişlikteki yazılardır.
aklÂm-ı sitte içinde yer alan 6 yazı stilinden sülüs ün hepsinin yerini alması ile 16.yy dan itibaren kullanılmaya başlamıştır.
siyÂkat: estetik unsuru olmayan ve emeviler devrinde devlet evrakında kullanılmaya başlanan yazı stilidir. 19.yy kadar kullanılmıştır.
nesta'lik:14. yy da iranlılar tarafından geliştirilen bir hat stilidir.
19.yy kadar iran ekolüyle osmanlı da kullanılmış fakat 19. yy da türk nesta'lik stili yesÂrizÂde mustafa izzet tarafından oluşturulmuştur.
DîVANi: iLK ÖRNEKLERiNE FATiH DEVRiNDE rastlanılan bu stil, divanda kullanılmak üzere osmanlı tarafından icat edilmiştir.
celÎ divanı: türk hat sanatının icadı olan hat stili kanuni döneminde ortaya çıkmış ve 19.yy da zirve seviyesine ulaşmıştır.
padişah fermanlarında ve beratlarda bolca örneklerine rastlamak mümkündür.
bu ekolü üst seviye çıkaran üstatlardan en önemlisi mustafa rakım dır.
mustafa rakım ekolü günümüse kadar gelmiştir.
bu ekolün en büyük üstadlarından biri mahmud celaleddin dir.
kendine ait bir ekol geliştirmiştir ve günümüz hat sanatkarlarını etkilemeyi başarmıştır.
rık'a: divaniden yararlınılarak, kolay ve hızlı hat yazma maksadı ile osmanlı tarafından geliştirilmiştir.
osmanlının el yazısı diyebileceğimiz bu yazı stili babıali kalemlerinde gelişmiş ve 19.yy da sanat halini almıştır.
hat sanatını ilk ortaya koyan kültür arap kültürü olsa da zirvesi osmanlı yani türktür.
özellikle celÎ divanı dünya koleksiyonerlerinin gözdesi olmaya devam etmektedir.
hat sanatında yazıların tarihi geçmişi önemli olsa da, sıradışılığı daha ön planda tutulmakta ve kendisinden yüzyıllarca önce yazılmış bir hat eserinden, zamanımıza yakın dönemlere ait, örneği az bulunan hatta kimi zaman eşsiz olan bir hat eseri misli misli kıymetli hale gelebilmektedir.
hat sanatı her ne kadar usta çırak ilişkisi ile gelişme gösterse de, kişisel bir duruş gerektirir.
hat sanatı uzun, meşakkatli ve sonsuz bir yolun, yoldaşı olmayı gerektiren eşsiz bir sanattır.
hat sanatkarı olabilmek için harflerin sessiz çığlıklarını duyabilmek, boş bir sayfanın duruluğuna sevdalanmak ve o sayfalara nakşedilen her hat ile bu sevdayı dile getirebilmek gerekir.
