galip ve kazanan kişinin yanında yer almak şeklindeki insani niteliklerden kaynaklanan bir din değiştirme şeklinde gerçekleşmiştir. evet, ortaokul ve lise sıralarında anlatılan efsane yalandır. türkler, eski dinleri ile islam arasında var olan sözde benzerlikler nedeniyle müslüman olmamıştır. yine güle oynaya müslüman olduklarını söylemek de doğru değildir. türkler ile müslümanlar arasında uzun yıllar süren savaşlar olmuştur. bu arada savaşın gereği pek çok insanın ölmüş olmasını da doğal karşılamaktan başka çare yoktur. doğaldır ki müslümanlar egemenlik sahalarını geliştirmek istiyordu-bunun islami cihadla alakası yoktur- ve yine doğaldır ki türkler bir başkasının egemenliğini kabul etmek istemiyordu. en nihayetinde talas savaşı ile buzlar bir parça çözülmüştür.
talas savaşı'nın önemi büyüktür. bu savaşta türkler aslında büyük bir yıkımdan kurtulmuştur. çünkü çinliler türklere son ve ölümcül darbeyi vurmak için yola çıkmıştır. o sıralar türkleri böyle bir yıkımdan kurtaracak güçlü bir türk idaresi de yoktur. yardıma abbasi hükümeti koşmuştur. bu yardımlaşmanın her iki tarafa da faydası vardı. çinliler bu savaştan sonra bir şekilde doğal sınırlarına çekilmişler, abbasi devleti de yıkıcı ve bölücü unsurlara karşı son derece güçlü bir müttefik kazanmıştır. neticede alan memnun satan memnun olmuştur.
bundan sonra türklerle müslümanlar arasındaki ilişkiler dostane yürümüştür. türkler güçlü ve hakim olanın dinini benimseme yoluna gitmişlerdir. bunu din değiştirmek için baskı yapmak, zor kullanmak olarak görmek de doğru değildir. bütün o sözde süper niteliklerine rağmen türklerin eski dini basit idi ve islam gibi daha olgun ve dinamik bir din karşısında fazla direnemezdi. mesela türkler islam'dan önce hristiyan ya da yahudi olsalardı büyük ihtimalle din değişikliği bu oranda olmayacaktı. çünkü yahudi ve hristiyanlığın islam'a karşı direnci daha yüksektir.
türklerin müslüman olması sayesinde ortadoğu ve anadolu'daki hakimiyetleri daha kolay olmuştur. çünkü bu bölgelerdeki müslüman halklar türklere karşı fazlaca bir direnç göstermemişler, aksine genelde yardımcı olmuşlardır. bu da türk hakimiyetinin anadolu ve ortadoğu üzerinden avrupa ve kuzey afrikaya kadar yayılmasına neden olmuştur. müslüman olmayan türklerin bu coğrafyada benzer bir üstlünlük kurabileceklerini söylemek pek mantıklı olmazdı. malum, moğollar da ortalığı tarumar etmişler ama müslüman türklerin bıraktığına benzer bir iz ve miras bırakmamışlardır. çünkü müslüman halklar kısa zamanda bu moğol kalıntılarını ya kendine benzetmiş, ya da kovmuştur.
kısacası, ortada öyle kılıç zoru yoktur. iki komşu arasındaki o zamanlarda son derece yaygın ve doğal olan itişmelerde müslüman tarafın kazanmış olması nedeniyle galip olanın dinine girmek şeklinde bir gelişme vardır.
