1971 yılında sosyolog philip g. zimbardo tarafından stanford üniversitesinde yapılan sosyal psikoloji deneyidir.
deneyin detayları;
gazete ilanıyla yüksek bir ücret karşılığı toplanan denekler, stanford üniversitesinin içinde kurulan yapay bir hapishane ortamına konuldular. denekler kişilik özelliklerine bakılmaksızın rastgele bir şekilde mahkumlar ve gardiyanlar olarak ikiye ayrıldılar. deneyin hedefi şartlı öğrenme ve çevreye uyma davranışını gözlemlemekti. otoriteye sahip olma ve otorite karşısında itaat- özdeşleşme- benimseme davranışları deneyin diğer konusuydu. deney 6. gününde kesilmek zorunda kaldı. çünkü gardiyan olarak kullanılan denekler rollerini aşırı şekilde benimsemiş ve mahkum deneklere şiddet uygulamaya başlamıştı. mahkumlardada ters bir durum oluşmuş ve bunun bir deney olduğunu bilmelerine rağmen çoğunda panik atak, sinir krizleri gibi durumlar ortaya çıkmıştı.
deneyle birlikte kanıtlanansa şu oldu, insanın en güçlü özelliklerinden biri çevreye uyma davranışı ve güce yönelme, güce itaat. kısaca en sakin görünüşlü insan bile iktidara sahip olduğunda ve bunu kullanabileceğini farkettiğinde bütün davranış şekilleri değişiyor.
bu deneyle ilgili das experiment adında bir de film çekildi.
