Yasin Aktay şu şekilde ifade etmektedir: ilk islamcı hareketin körükörüne taklide karşı akla, islam'ın bütün boyutlarıyla hayata geçirilmesine, Müslümanların bir lidere(imama) sahip olmalarının inançlarının ayrılmaz bir parçası olduğuna ve mevcut yöneticilerin islam'a uygun hareket etmeleri gerektiğine, Müslümanca bir eylemin inancın ayrılmaz bir parçası olduğuna (amel-iman/eylem-düşünce bütünlüğüne) ve insan iradesine vurgu yapan Mutezile tarafından sistematize edilmiştir.
Yasin Aktay mutezilenin iradeye yaptığı vurgunun ilk islamcı söylemin ana temalarından olmasının şaşırtıcı olmadığını da vurgulamıştır.
