bir devlet yapılanması içerisinde statüko adı verilen kavramın oluşumu, oldukça uzun ve çok bileşenle gelişen bir süreçtir. bir toplumun genel değer yargılarını oluşturan; sosyal, sanatsal, ahlaki, hukuki ve dini etkilere bağımlı olarak gelişen kültürü gibi aslında, toplumdan pek de bağımsız düşünülemeyecek ama kimi zaman toplum adına, onun eğilimleriyle çelişen bir devlet kültürü de oluşur ve gelişir.
devlet, her ne kadar topluma hizmet için var görünse de gerçekte, toplumu yönlendiren ve dahası yöneten bir kurgudur. bürokrasi adını verdiğimiz ve genelde varlığından sürekli şikayetçi olduğumuz kavram; yalnızca yasalar ve yönetmelikler değil deneme-yanılmalar sonucu geliştirilmiş tecrübeler, teamüller ve alışkanlıklarla, sistemin işleyişi üzerinde büyük çalkantılar yaratmadan, değişir ve gelişir. bu süreç, yıllar hatta yüzyıllar boyu devam ederek stabil bir yapı ortaya çıkar ki bizler buna statüko veya mevcut durum diyoruz.
mustafa kemal'e kimi çevrelerin duyduğu düşmanlığın asıl sebebi, 624 yılda oluşan osmanlı devlet statükosunun, ard-arda gelen devrimlerle kelimenin tam anlamıyla tarumar edilmiş olmasıdır. o statüko sayesinde; var olan, ekmek yiyen, nemalanan ve gelecek endişesi taşımadan rahat bir yaşam sürdüren binlerce hatta yüzbinlerce kişiyi, bir anda yaşam mücadelesi verme zorunluluğuna itmesidir. üstelik bu kişiler, sıradan insanlar da değildirler. kadılar, şeyhler, dervişler, mollalar gibi halk nezdinde hatrı sayılır bir önem ve değere, aynı zamanda, ciddi etki gücüne sahip insanlardır.
cumhuriyetin ilk dönemlerinde, imam-öğretmen, kaymakam-şeyh, asker-kadı cephelerinde patlak veren mücadeleler, cumhuriyet tarihi boyunca, siyasetçiler, tarihçiler, edebiyatçılar, sanatçılar ve akademisyenler arasında devam etmiş ve halen de muhtelif cephelerde sürmeye devam etmektedir.
