planetaryum, gökyüzünü ve yıldızların hareketlerini temsil eden, suni bir gök kubbesi görünümündeki optik düzenidir. paris'teki keşifler sarayı'nda, ilgi çekici bir planetaryum modeli bulunmaktadır. söz konusu tesisin kubbesi 23 metre çapında ve 15 metre yüksekliktedir. kubbenin altı, paris'in panoramasını canlandıracak şekilde, şehrin karakteristik yapılarının ve anıtlarının siyah silüetleriyle bezenmiştir. düzenin merkezinde, bir kumanda masasının başında oturan yöneticinin kullandığı projeksiyon cihazı yer alır. planeter denilen, iki buçuk ton ağırlığındaki ve üç dönme ekseni bulunan bu cihaz, madeni bir çatıya asılı olup, yedi küçük sessiz motorla hareket eder. planeterin, bir halter aletinin güllelerini andıran, simetrik iki kocaman başı vardır. başlar, çok sayıda lombozla donatılmışlardır. bu lombozlar, projektör açıklıklarıdır. planeterde yüzden fazla özel projektör bulunur. optiğin ve mekaniğin bir şahaseri olan bu düzen, insana, iki başlı bir robotu hatırlatır.
yeterince karanlık sağlanıp da planetaryum projektörleri çalıştırılınca, kubbede 9000 yıldızın görüntüsü belirir. samanyolu boydan boya meydana çıkar. gezengenler dönmeye başlarlar. kubbenin bu manzarası gerçekten büyüleyicidir.
planetaryumu yöneten uzman, zamanı istediği gibi ayarlamak ve kullanacağı birkaç düğme sayesinde, bu suni gökteki yıldız kümelerinin hareketlerini dilediği gibi hızlandırmak ya da yavaşlatmak olanağına sahiptir. yönetici, dünya'nın dönüşünü durdurabilir ve böylece, her şeyi alt üst eden gündüze bir son vererek, gezegenlerin hareketlerini gözlememize imkan sağlar. bu sayede, evren'de meydana gelmesi yıllar isteyen yer değiştirmeler, kavuşmalar, birkaç saniyede gerçekleşiverir. gökyüzünü, kuzey kutbu'ndan, avustralya'dan, ekvator'dan göründüğü şekilde seyredebilir; ay'ın evrelerini, güneş'in mevsimlere göre hareketlerini, venüs'ün, mars'ın, satürn'ün ve jüpiter'in devimlerini izleyebiliriz.
